فروپاشی بانکداری ایسلند در ۲۰۰۸ چه درسی درباره تتر به ما داد؟

حباب بانکداری ایسلند به یکی از بزرگترین اتفاقات مهم بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ منتهی شد. این اتفاق، درس های مهمی مانند سناریوی مشابهی برای فروپاشی ارز دیجیتال تتر در خود دارد.

فروپاشی بانک های ایسلند

رسواییی سیستم بانکی ایسلند یک کلاهبرداری بی نقص بود که منشا آن، یک دهه قبل از بحران اقتصادی آغاز شده بود. جارد بایبلر نویسنده کتاب راز ایسلند، که با جزئیات درمورد این اتفاق توضیح داده است، آگاهی کاملی به این موضوع داشته است. بایبلر که شهروند ایسلندی زاده آمریکا است در وال استریت مشغول بود و سپس کمی قبل از شروع بحران اقتصادی به یکی از ۳ بانک مهم ایسلند به اسم Landsbanki ملحق شده بود.

بایبلر کتاب را با توصیه این موضوع شروع کرده است که چگونه افزایش قیمت سهام ۳ بانک مطرح ایسلند، زندگی شهروندان این کشور را متحول کرد. نسل قبل مردم این جزیره شمال اروپا اقتصادی عمدتا بر پایه ماهیگیری داشتند. اما ایسلند جدید به لطف سیستم بانکی ماجرا جویانه بین المللی انباشته از خودروهای گران قیمت وارداتی بود، در حالی که شهروندان ایسلندی برای خرید معمول خود نیز تا بوستون آمریکا می رفتند تا از ثروت جدید خود استفاده کنند.

اما همانگونه که حدس می زنید، تمام این ماجرا دروغ و سراب بود.

بایبلر در طول دوران فعالیت خود در بانک Landsbanki نشانه های هشدار آمیزی مانند سرمایه گذاری های بی سرانجام در املاک، ترازنامه در هم پیچیده بانک و وابستگی به مالکیت خای پیچیده، وخرج بی رویه که به نظر می رسید برای بانکی که فقط به ۳۵۰.۰۰۰ مشتری خدمات ارائه می دهند بدون توجیه و دلیل بود. بایبلر سرانجام به حرف دل خود گوش کرد و از این بانک استعفا داد. این بانک کمتر از یک هفته بعد در ماه اکتبر فرو پاشید.

دو بانک مهم دیگر ایسلند نیز اندکی بعد به سرنوشت مشابه دچار شدند. این بانک ها اکثر ارزش بازار بورس کوچک ایسلند را در اختیار داشتند. اکثر شهروندان این کشور به طور شخصی با از سوی طرح های مستمری دولتی در سهام این بانک ها سرمایه گذاری کرده بودند. تقریبا کل پس انداز بازنشستگی این کشور از بین رفت و می توان گفت که شرایط ایسلند پس از بحران اقتصادی بدتر از آمریکا بود.

در این کتاب نوشته شده است، بانکداری های ایسلند با کمک دولت نئولیبرال، کلاهبرداری جسورانه ای بنا نهاده بودند که در پایان کار آن عملا نزدیک بود. بایبلر اول از همه متوجه این موضوع شد. او سرانجام به عنوان قسمتی از تیم بازرس مسئول پیگیری دلایل این فروپاشی در FME، نهاد قانونگذاری مالی این کشور مشغول به کار شد.

کتاب بایبلر بسیار گیرا است و خوانندگان با یک داستان پلیسی اقتصادی همراه می شوند که سرشار از شخصیت ها و صحنه های آشنا است. روزی که مطالعه کتاب را شروع کردم، نیمی از این کتاب ۴۰۰ صفحه ای را بدون توقف خواندم.

موضوعی که بایبلر و FME سرانجام کشف کردند واقعا تعجب برانگیز است. تا اوایل سال ۱۹۹۸، این ۳ بانک مجموعا وام های کلانی از بانک های دیگر مانند دویچه بانک آلمان و Credit Suisse سوییس دریافت کرده بودند. تا سال ۲۰۰۳، این بانک ها به هر شهروند ایسلندی ۳۵.۰۰۰ یورو بدهکار بودند.

مدیران اجرایی این بانک ها روش خبیثانه ای برای سرقت پول ها و فرار کشف کردند. این بانک ها از طریق مشتریان ثروتمند و شبکه ای از شرکت های پوششی، از سرمایه وام های خارجی برای خرید سهام خود به مقدار بسیار زیاد استفاده کردند. این روش برای مدیران اجرایی بانک ها، حقوق های کلان و مزایای بسیار زیادی به همراه داشت، زیرا به نظر می رسید که ارزش این بانک ها به تدریج در حال افزایش است.

مقایسه بانک های ایسلند و تتر

سازوکار این کلاهبرداری همچنین نشان می دهد چرا برخی از مردم بسیار نگران استیبل کوین تتر با پشتوانه دلار هستند. در واقع، صادر کننده این استیبل کوین یک بانک سرمایه گذاری ۷۰ میلیارد دلاری است. ارز دیجیتال تتر که شرکت صادر کننده این استیبل کوین است اعلام کرد پشتوانه این استیبل کوین ترکیبی از دارایی ها مانند ابزارهای مالی، پول نقد و تعهدات کوتاه مدت شرکتی است که به آنها اوراق تجاری می گویند. اوراق تجاری تقریبا نیمی از پشتوانه این استیبل کوین را به خود اختصاص داده است.

ارز دیجیتال تتر (گزارشات گواهی و تایید) ذخایر خود را از سوی حسابرس ها منتشر کرده است. اما هیچوقت حسابرسی کامل ورسمی از پشتوانه خود انجام نداده است. نکته مهم این است که تتر جزئیات اندکی درمورد دارایی های اوراق تجاری بیان کرده است. ما هنوز نمی دانیم این ابزارهای اقتصادی از کدام شرکت ها ویا حتی از کدام منطقه هستند. شاید بتوان گفت مهم ترین جزئیاتی که شرکت تتر اعلام کرده این است که داشتن بدهی از شرکت چینی اورگراند، را رد کرده است.

این عدم شفافیت، احتمال این موضوع را به وجود می آورد که شرکت تتر از همان حربه ای استفاده می کند که باعث شده بود بانک های کوچک ایسلندی، بانک هایی بزرگی به نظر برسند. این بانک ها به شرکت های خارجی وام هایی اعطا می کرد به شرط آنکه صرف خرید سهام خود بانک ها شود. تتر با ارسال استیبل کوین خود به شرکت های ماهواره ای، شرکت هایی که ارتباطی با این زمینه ندراند وحتی شرکت های کاذب و ساختگی به ازای خرید اوراق تجاری با اوراق قرضه از نظر تئوری می تواند ترازنامه مالی خود را بهبود دهد.

این نوع فعالیت باعث شده بود که قیمت سهام بانک های ایسلندی تقریبا طی یک دهه افزایش یابد که در طی مدت کوتاهی این حس را به وجود آورد که ثروت حاصل از این فعالیت بین سرمایه گذاران ایسلندی به اشتراک گذاشته شده است. اما نتیجه ای جز پوچی نداشت.
بانک Kaupthing چند روز پس از بانک Landsbanki، با ارزش ۸۰ میلیارد دلار از هم فرو پاشید. در آن زمان، بانک Kaupthing پس از چندین سال کلاهبرداری، تقریبا ۳۰% ارزش بیشتری نسبت به شرکت انرژی Enron داشت. بر اساس گفته بایبلر، فروپاشی این سه بانک ایسلندی مجموعا سومین ورشکستگی بزرگ تاریخ پس از Washington Mutual و Lehman Brothers حساب می شود و کل این کلاهبرداری در کشوری با جمعیت منطقه حومه ای منهتن اتفاق افتاده است.

این مسئله کاملا مشخص است که وزارت خزانه داری سلطنتی بریتانیا موقتا ایسلند و بانک های این کشور را سازمان های تروریستی خواند تا از مشتریان و سرمایه گذاران بریتانیایی محافظت به عمل آورد. سال ها طول کشید تا بایبلر و همکاران او در FME کل این موضوع را فاش کنند، اما سرانجام توانستند یکی از بزرگترین پیروزی ها پس از بحران اقتصادی را به دست آورند. سرنوشت رییس های این بانک کلاهبردار نیز برخلاف بازیگران اصلی بحران اقتصادی آمریکا به زندان ختم شد.

کتاب (راز ایسلند) برای کسانی که در صدد آشنایی بیشتر با نوع ایجاد چنین کلاهبرداری های عظیم و سرانجام فروپاشی آنها هستند یک گنجینه حساب می شود. تنها مشکلاین کتاب در این است که اغلب به نظر می رسد بایبلر خود را در جایگاه یک فرد آمریکایی سختکوش وتیزبین می داند که در صدد آموزش اصول کلاهبرداری مالی به افرادساده لوح ایسلندی است.

نگرانی های پیرامون تتر و استیبل کوین USDT روز به روز افزایش می یابد. به خصوص که در این برهه قانون گذاران به دنبال قانون گذاری استیبل کوین ها هستند. به گزارش اول مانی و به نقل از کوین دسک، صادر کنندگان استیبل کوین ها مانند تتر و شرکت سیرکل امکان دارد به زودی تحت قوانینی شبیه بانک ها قرار بگیرند.

---

---

در این باره بیشتر بدانید

بیشتر بدانید: بررسی مزایای تتر و دارایی های دیجیتالی

بیشتر بدانید: آیا راه پولشویی با استفاده از تتر بسته می شود؟

بیشتر بدانید: اخطار در مورد استفاده از ارز دیجیتال تتر (tether)